Stomatologija kao nauka i estetska disciplina poznata je još od nastanka čovečanstva. Iako nije oduvek nosila to ime, niti je poznavala sredstva i metode koje se primenuju danas, ova nauka proizašla je iz svesti ljudi o važnosti zuba i njihovom lečenju. Kroz vekove su stomatološke zahvate sprovodili različiti ljudi, odnosno i oni koji nisu bili obrazovani za to. Kako je vremenom čovek shvatao koliko je oralno zdravlje važno, tako su se usavršavale metode kojima se održavalo zdravlje zuba i razvijala stomatologija kao obrazovna grana.
Tako su školovani pojedinci u društvu počeli da usavršavaju ne samo zdravstvene metode, već i načine kojima se dolazilo do estetskih poboljšanja zuba. Stomatologija je imala zanimljiv razvojni put od nastanka koji su obeležila razna praznoverja, do gotovo bezbolnih stomatoloških zahvata koje poznajemo danas.
Najstariji Tragovi Drevnih Naroda
Dokazi o postojanju zubne medicine potiču iz zemalja gde su bile razvijene drevne kulture. Tu se prvenstveno misli na Vavilon, Egipat, Fenikiju, Kinu, Japan i stare civilizacije Maja, Inka i Asteka. Pokušaji popravljanja zuba postojali su još u doba neolita, odnosno 7000 godina pre nove ere. Dokazi ove tvrdnje nađeni su u Pakistanu, gde su iskopani zubi na kojima se vide tragovi alata koji liče na bušilicu. S obzirom da je isti alat korišćen za izradu nakita i bušenja perli i školjki, pretpostavlja se da su tadašnje zubarske poslove obavljale zanatlije.
Kada govorimo o najstarijim pisanim dokazima, dokumenti koji su nastali otprilike 3000 godine pre nove ere nađeni su u Egiptu. Radi se o papirusima koji dokazuju da je i tada zubna medicina postojala kao jedna od grana medicine.
Neki od najpoznatijih dokaza jeste Ebersov papirus na kome spominju bolesti i uzroci bolova u zubima. Asirci i Vavilonci su narodi među kojima se javila prva teorija o nastanku karijesa (čak 5000 godina p.n.e.). Oni su verovali da su uzrok propadanja zuba zubni crvi. Dokaz da su se ljudi i u godinama pre nove ere brinuli kako da nadomeste izgubljene zube, predstavljaju proteze nađene u grobnicama Etruraca i starih Feničana koji su koristili zlatne trake i žice u ove svrhe.
Zubna medicina starih naroda Kine i Japana bila je slična. Posebno je značajan kineski dokument iz 2697. godine p.n.e. pod nazivom Kanon medicine. U njemu je opisan proces lečenja oralnih bolesti čajevima i ispiranjem, kao i akupunkturom. Posebno je zanimljivo da Japanci prilikom vađenja zuba nisu koristili nikakva pomagala već ću to činili samo prstima.
Stara Grčka i Rim bile su teritorije na kojima su učeni ljudi takođe bili upoznati sa zubnom medicinom. Grčki filozofi Aristotel i Hipokrat pisali su o lečenju zuba, njihovom učvršćivanju pomoću žice kao i vađenju zuba kleštima. Za razvoj stomatologije posebno su zaslužni i Rimnjani, koji su koristili so i vodu za ispiranje usta, a zlato za izradu zubnih mostova. Među njima se istakao Galen koji je prvi izvršio klasifikaciju zuba na sekutiće, očnjake i kutnjake, a govorio je i o postojanju živca unutar zuba. Prilikom učenja stomatologije posmatra se period pre i posle Galena, što ukazuje na značaj koji je imao u razvoju zubne medicine.
Srednji Vek i Doba Renesanse
S obzirom da se srednji vek naziva i mračnim dobom, poznato je da su sve nauke i umetnosti stagnirale sa razvojem u ovom periodu. U to vreme crkva imala dominantan uticaj na sve sfere života, naročito na evropskom kontinentu, pa se jedini učeni ljudi tog doba (bili su to monasi i mali broj lekara) nisu bavili zubnom medicinom.
U Francuskoj su, na primer, hirurške zahvate i vađenje zuba izvodili berberi i to na javnim mestima. Međutim, u srednjem veku se kao najnaprednija istakla arapska medicina. Tvorac enciklopedije medicine iz tog doba bio je poznati arapski hirurg Abulkazis koji je opisivao zubne instrumente, govorio o skidanju kamenca sa zuba i zalagao se za rešavanje bezubosti protezama sačinjenim od zuba ljudi i volova.
Renesansa je doba u kom su ponovo nastavile da se razvijaju sve nauke, pa tako i medicina i stomatologija. Kao jedan od glavnih reformatora anatomije ljudskog tela istakao se Leonardo da Vinči, koji je posebnu pažnju posvetio anatomiji zuba i usne duplje. On je odredio tačan broj zuba u obe vilice i pružio je detaljan opis izgleda i sastava svakog zuba i njihovih korena. Reformator hirurgije bio je francuski berberin po imenu Ambroaz Pare, koji je posebno opisao i dentalnu hirurgiju, lečenje zuba, kao i tretman preloma vilice.
Moderno Doba i Procvat Stomatologije
Zubna medicina se do 18. veka razvijala i izučavala zajedno sa medicinom, kao jedna od njenih grana. Zahvljujući čoveku po imenu Pjer Fošar, stomatologija je stekla svoju nezavisnosti. Fošar je bio hirurg dentista, koji je svoja brojna praktična znanja sabrao u delu „Stomatološka hirurgija“ od preko 900 strana. On se naziva i ocem moderne stomatologije s obzirom da je zubnu hirurgiju odvojio od kao sazebnu disciplinu i usmerio je pod imenom odontologija. Bio je i prvi lekar koji nije priznavao teoriju po kojoj su crvi krivi za propadanje zuba, već je govorio o uklanjanju karijesa i pravljenju zubnih plombi od olova.
Potom su sledila brojna važna otkrića poput usavršavanja zubnih instrumenata, pojava novih mašina, korišćenje novih lekova i materijala u lečenju, prvi naučni dokazi o nastanku karijesa, primena opšte i lokalne anestezije. Posebno se u Severnoj Americi razvijala stomatologija, pa je prva naučna ustanova osnovana 1840. godine u Baltimoru. Bio je to „Baltimorski koledž stomatološke hirurgije“. Ovakav sled događaja doveo je do toga da odontologija za manje od sto godina preraste u stomatologiju. Sam termin stomatologija pominje se prvi put u Francukoj 1868. godine.
Savremena Stomatologija
Već posle početka 20. veka počinje se sa primenom nekih od osnovnih oralnih pomagala koja koristimo i danas.
Od 1938. godine postoji četkica za zube sa sintetičkim vlaknima koja su zamenil prirodnu dlaku koja se do tada koristila. Potom se polovinom prošlog veka pojavljuju i paste za zube sa fluorom, šezdesetih godina se umesto metalnih plombi koriste zdraviji materijali za ovu namenu, a dolazi i do primene X zraka i lasera. Godina 1990. označava se kao početak estetske stomatologije, pa se od tada usavršavaju načini izbeljivanja zuba, ugrađivanje implantanata umesto zubnih proteza, upotreba zubnih navlaka kao i fiksnih i mobilnih proteza u cilju promene položaja zuba.
Danas stomatologija nije samo nauka koja se bavi rešavanjem problema sa zubima. Ona proučava i meka tkiva usne duplje, sve organe u njoj, kao i njihove bolesti, nepravilnosti i povrede… Prošlost u kojoj se svaki problem sa zubima rešavao vađenjem istog, daleko je iza nas. Složićete se da se savremena stomatologija približila umetnosti s obzirom na važnost koju današnji stomatolozi pridaju estetici našeg osmeha.